Vaccinaties Dengue

Wat is dengue?

Dengue, ook wel knokkelkoorts genoemd, is een virale infectie die wordt overgedragen door de beet van een geïnfecteerde mug. Wereldwijd krijgen jaarlijks ongeveer 390 miljoen mensen dengue, waarvan ongeveer 96 miljoen symptomen ontwikkelt. De ziekte verloopt meestal zonder symptomen of mild (80%), maar bij een kleine groep kan dengue ernstige complicaties veroorzaken.

Hoe wordt dengue overgedragen?

Dengue wordt overgedragen door de Aedes-mug, met name de Aedes aegypti en Aedes albopictus (tijgermug). In tegenstelling tot malariamuggen, steken deze muggen vooral overdag, tussen zonsopgang en zonsondergang. Het risico is doorgaans groter in stedelijke gebieden waar de muggen zich kunnen voortplanten in stilstaand water.

Vier types van het virus

Er zijn vier verschillende serotypes van het dengue-virus: DENV-1, DENV-2, DENV-3 en DENV-4. Belangrijk om te weten: na het doormaken van een dengue-infectie ben je levenslang beschermd tegen het type dat de infectie veroorzaakte, maar slechts gedurende één jaar tegen de andere types.

Symptomen en verschijnselen van dengue

Ongeveer 80% van de mensen met dengue heeft geen of slechts milde symptomen. Echter, bij mensen die wel symptomen ontwikkelen, kunnen deze variëren van een griepachtig beeld tot ernstige ziekte.

Milde symptomen

De meest voorkomende symptomen van dengue zijn:

• Hoge koorts: Plotselinge hoge koorts, vaak tot 40°C
• Hoofdpijn: Ernstige hoofdpijn, vooral achter de ogen
• Pijn achter de ogen: Kenmerkend voor dengue
• Gewrichts- en spierpijn: Ernstige gewrichts- en spierpijn, soms zo hevig dat dengue bekend staat als “breakbone fever” (knokkelkoorts)
• Misselijkheid en braken: Komen vaak voor
• Huiduitslag: Kan enkele dagen na het begin van de koorts optreden
• Vermoeidheid: Extreme vermoeidheid en uitputting

Ernstige symptomen

In zeldzame gevallen kan dengue leiden tot ernstige complicaties. Let op de volgende waarschuwingssignalen:

Dengue Hemorragische Koorts (DHF)

• Bloedingen uit het tandvlees, neus, of onderhuidse bloedingen (blauwe plekken)
• Bloed in de urine, ontlasting of braaksel
• Lage bloedplaatjesaantallen (trombocytopenie)
• Vochtophoping in het lichaam en ademhalingsproblemen

Dengue Shock Syndroom (DSS)

• Ernstige buikpijn
• Aanhoudend braken
• Snelle ademhaling
• Bloeding uit het tandvlees of de neus
• Vermoeidheid, rusteloosheid of prikkelbaarheid
• Plotselinge daling van de bloeddruk (shock)

Waar komt dengue voor? Hoog-risicogebieden

Dengue is endemisch in bijna alle (sub)tropische landen en komt met name voor in Azië, Latijns-Amerika en Afrika. De meest getroffen gebieden zijn Latijns-Amerika, Zuidoost-Azië en de eilanden in de Stille Oceaan. Hieronder vind je een overzicht per regio:

Azië

Dit continent heeft de hoogste ziektelast, met ongeveer 70% van alle gevallen wereldwijd. Landen zoals Bangladesh, de Filipijnen, Maleisië en Vietnam hebben regelmatig te maken met grote uitbraken. Ook in India, Indonesië, Myanmar, Sri Lanka en Thailand komt dengue veel voor.

Noord- en Zuid-Amerika

Dengue is endemisch in de meeste landen van Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Brazilië, Peru en Bolivia rapporteerden in 2023 de hoogste aantallen gevallen. Ook in Argentinië, Colombia en Mexico is het risico aanzienlijk. In het Caribisch gebied, inclusief de Nederlandse eilanden, komen jaarlijks meldingen en soms grote uitbraken voor.

Afrika

Dengue is endemisch in 34 landen in Afrika. Alle vier de serotypes van het virus circuleren op het continent. Grote uitbraken zijn recentelijk gemeld in onder andere Burkina Faso, Ethiopië, Kenia, Nigeria en Soedan.

Toenemend risico in Europa

Hoewel het risico kleiner is, komt dengue steeds vaker voor in Zuid-Europa. De tijgermug, die het virus kan overdragen, heeft zich hier gevestigd. Beperkte, lokale uitbraken zijn bijvoorbeeld gemeld in Frankrijk, Italië en Spanje.

Dengue-vaccinatie: bescherming tegen knokkelkoorts

Er bestaat een vaccin tegen dengue. Dit vaccin wekt antistoffen op tegen alle vier types van het denguevirus. Belangrijk om te weten: in het eerste jaar na toediening van een volledige serie beschermt het vaccin ongeveer 80% tegen symptomen bij een infectie en zelfs 95% tegen ziekenhuisopname.

Hoe werkt het dengue-vaccin?

Het is een levend-verzwakt vaccin dat bescherming biedt tegen alle vier de dengue-serotypes (DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4). Dit betekent dat het vaccin je immuunsysteem traint om antistoffen aan te maken tegen het virus, zonder dat je ziek wordt.

Het vaccin is sinds april 2023 beschikbaar in Nederland en biedt een belangrijke extra bescherming naast de preventie van muggenbeten.

Voor wie is dengue-vaccinatie geschikt?

Wanneer is vaccinatie aan te raden?

Vaccineren is aan te raden wanneer een reis langer duurt dan 4 weken naar dengue-risicogebieden. Vooral wanneer je al eerder dengue hebt doorgemaakt, en dit is langer dan een jaar geleden, is het zelfs dringend aan te raden om je te laten vaccineren. Dit geldt ook wanneer de reis korter duurt dan 4 weken, omdat een tweede besmetting met een ander serotype heftiger kan verlopen.

Let op: het eerste jaar na het doormaken van dengue hoef je je juist niet te laten vaccineren, omdat je dan nog beschermd bent door de antistoffen die je lichaam heeft aangemaakt door de infectie zelf.

Wanneer is vaccineren NIET mogelijk?

In een aantal situaties is vaccineren tegen dengue niet mogelijk. De belangrijkste contra-indicaties zijn:

Ten eerste: Het betreft een levend-verzwakt vaccin. Dit betekent dat het vaccin niet gelijktijdig gegeven mag worden met andere levend-verzwakte vaccins zoals het gele koorts vaccin en het vaccin tegen mazelen. Het mag wel gelijktijdig gegeven worden met alle andere vaccins die wij aanbieden.

Ten tweede: Vaccineren is niet mogelijk wanneer je immuunsysteem onderdrukt wordt door bijvoorbeeld medicatie of ziekte.

Daarnaast is vaccineren niet mogelijk tijdens de zwangerschap. Indien er sprake is van een zwangerschapswens, dan wordt geadviseerd de zwangerschapswens uit te stellen tot 4 weken na de laatste vaccinatie.

Tot slot: op dit moment is er onvoldoende data over de eventuele gevolgen van vaccineren in combinatie met het geven van borstvoeding. Om die reden wordt vaccineren tegen dengue gedurende de borstvoedingsperiode afgeraden.

Vaccinatieschema en timing

Hoe vaak moet ik mij tegen dengue vaccineren?

Het vaccin is goedgekeurd voor iedereen ouder dan 4 jaar. Voor volledige bescherming zijn 2 vaccins nodig, met een tussenpauze van 3 maanden. Pas wanneer beide vaccins gegeven zijn, is er een bescherming van 4,5 jaar.

In uitzonderingsgevallen kan er gekozen worden voor vaccineren met 1 vaccinatie voor vertrek, maar deze medische inschatting kan alleen gemaakt worden op basis van individuele gevallen. Daarom raden wij je aan om je voor vertrek altijd goed te laten adviseren.

Overigens is het nog niet bekend of er na 4,5 jaar enkel een boostervaccinatie nodig is, of dat beide vaccins herhaald moeten worden. Wij raden je daarom aan om je voor vertrek altijd goed te laten adviseren.

Bijwerkingen van het dengue-vaccin

Zoals bij elk vaccin kunnen er bijwerkingen optreden na de dengue-vaccinatie. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• Lokale reacties zoals pijn of roodheid op de injectieplaats
• Hoofdpijn
• Spierpijn
• Vermoeidheid
• Koorts

Gelukkig zijn deze bijwerkingen meestal mild en van korte duur. Ze ontstaan doorgaans 2 dagen na het toedienen van de vaccinatie en duren maximaal 3 dagen.

Preventie: bescherming tegen muggen

Naast vaccinatie is bescherming tegen muggenbeten essentieel om dengue te voorkomen. Omdat de Aedes-mug overdag steekt (tussen zonsopgang en zonsondergang), moet je de hele dag alert zijn.

Gebruik DEET of Icaridin

Gebruik een muggenspray met minimaal 30% DEET of 20% Icaridin op onbedekte huid. Breng het regelmatig opnieuw aan, vooral na zwemmen of zweten. DEET en Icaridin zijn bewezen effectief tegen Aedes-muggen.

Bedek je huid

Draag zoveel mogelijk lichte, lange kleding. Muggen worden namelijk aangetrokken door donkere kleuren. Overweeg om je kleding te behandelen met permethrine voor extra bescherming.

Kies de juiste accommodatie

Verblijf bij voorkeur in accommodaties met airconditioning of horren voor ramen en deuren. Indien dit niet mogelijk is, gebruik dan een klamboe, ook overdag tijdens de middagrust.

Vermijd stilstaand water

Aedes-muggen broeden in stilstaand water. Vermijd daarom gebieden met veel stilstaand water, zoals oude banden, bloempotten, of waterbakken.

Extra alert tijdens piekuren

Wees extra voorzichtig tijdens de piekuren van muggenactiviteit: vroeg in de ochtend (rond zonsopgang) en laat in de middag (rond zonsondergang).

Behandeling van dengue

Er bestaat geen specifieke behandeling voor dengue. De behandeling is voornamelijk gericht op het verlichten van symptomen en het voorkomen van complicaties.

Wat te doen bij dengue?

• Rust: Neem voldoende rust om het lichaam te helpen herstellen
• Hydratatie: Drink veel vocht om uitdroging te voorkomen
• Pijnstillers: Gebruik paracetamol voor het verlichten van pijn en koorts. Vermijd aspirine en ibuprofen vanwege het verhoogde risico op bloedingen
• Medische zorg: Ernstige gevallen vereisen vaak ziekenhuisopname voor intensieve monitoring en ondersteunende zorg

Herstel

De meeste mensen herstellen binnen een week van dengue. Echter kan vermoeidheid weken aanhouden na de acute fase van de ziekte. Geef jezelf daarom de tijd om volledig te herstellen en forceer niet te snel.

Klaar om jezelf te beschermen tegen dengue?

Onze ervaren artsen en verpleegkundigen staan klaar om je te adviseren over dengue-vaccinatie en andere benodigde vaccinaties voor jouw reis. We werken volgens de richtlijnen van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) en zorgen ervoor dat je goed voorbereid en beschermd op reis gaat.

Tijdens een persoonlijk consult bespreken we:

• Of dengue-vaccinatie voor jou geschikt en noodzakelijk is
• Je reisroute en verblijfsduur in risicogebieden
• Je vaccinatieverleden en eventuele eerdere dengue-infecties
• Andere benodigde vaccinaties voor jouw bestemming
• Praktische preventietips tegen muggenbeten

Vragen? Neem contact met ons op of bekijk onze andere ziektepagina’s voor meer informatie over tropische ziektes.