Vaccinaties Malaria

Wat is malaria?

Malaria is een tropische ziekte die wordt veroorzaakt door parasieten van het geslacht Plasmodium. Deze parasieten worden overgedragen door de beet van geïnfecteerde Anopheles-muggen. Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 150-300 gevallen van malaria gemeld, waarvan het grootste deel wordt veroorzaakt door Plasmodium falciparum. De ziekte kan ernstig verlopen en zelfs dodelijk zijn als deze niet tijdig wordt behandeld, maar is goed te voorkomen met de juiste voorzorgsmaatregelen.

Hoe wordt malaria overgedragen?

Malaria wordt overgedragen door de Anopheles-mug, die vooral actief is tussen zonsondergang en zonsopgang. In tegenstelling tot dengue-muggen, steken malariamuggen voornamelijk 's avonds en 's nachts. Het risico is doorgaans groter in ruraal gebieden waar de muggen zich kunnen voortplanten in stilstaand water. De parasiet is niet direct overdraagbaar tussen mensen.

Vijf types van de parasiet

Er zijn vijf verschillende soorten Plasmodium-parasieten die malaria bij mensen kunnen veroorzaken: P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae en P. knowlesi. Belangrijk om te weten: Plasmodium falciparum veroorzaakt malaria tropica, de gevaarlijkste vorm die binnen enkele dagen dodelijk kan zijn als deze niet wordt behandeld.

Symptomen en verschijnselen van malaria

De eerste ziekteverschijnselen van malaria treden gemiddeld 10-14 dagen na de steek van een besmette mug op. Echter, bij sommige vormen kunnen symptomen pas maanden later verschijnen. Malaria kan sterk lijken op griep, waardoor de ziekte vaak wordt onderschat.

Vroege symptomen

De meest voorkomende symptomen van malaria zijn:

• Koorts: Vaak hoge koorts, soms met een cyclisch patroon
• Koude rillingen: Heftige rillingen die de koorts voorafgaan
• Hoofdpijn: Vaak ernstig en aanhoudend
• Spierpijn: Algemene pijn in spieren en gewrichten
• Vermoeidheid: Extreme uitputting en zwakte
• Misselijkheid en braken: Komen regelmatig voor
• Griepachtig gevoel: Algemeen ziek gevoel

Specifieke koorspatronen

Verschillende Plasmodium-soorten veroorzaken karakteristieke koorspatronen:

• P. vivax en P. ovale: Koortsaanvallen om de 48 uur (malaria tertiana)
• P. malariae: Koortsaanvallen om de 72 uur (malaria quartana)
• P. falciparum: Onregelmatige koorts, vaak continu hoog

Ernstige symptomen (malaria tropica)

Malaria tropica kan leiden tot levensbedreigende complicaties. Let op de volgende waarschuwingssignalen:

• Verwardheid of bewustzijnsverlies
• Convulsies of stuipen
• Ademhalingsproblemen of kortademigheid
• Gele verkleuring van huid en ogen (geelzucht)
• Donkere urine
• Aanhoudende hoge koorts boven 39°C
• Ernstige bloedarmoede

Waar komt malaria voor? Hoog-risicogebieden

Malaria komt voor in tropische en subtropische gebieden wereldwijd, voornamelijk in Afrika, Azië en Midden- en Zuid-Amerika. Het risico varieert per regio, seizoen en specifieke locatie binnen een land. Hieronder vind je een overzicht per regio:

Sub-Sahara Afrika

Afrika heeft de hoogste ziektelast wereldwijd, met ongeveer 95% van alle malaria-gevallen. Landen zoals Nigeria, de Democratische Republiek Congo, Uganda en Mozambique hebben de hoogste aantallen gevallen. Ook in Ghana, Mali, Burkina Faso en Tanzania komt malaria veel voor.

Azië

In Azië komt malaria vooral voor in India, Indonesië, Myanmar, Pakistan en Papua-Nieuw-Guinea. Ook in delen van China, Thailand, Vietnam en de Filipijnen is er risico op malaria, hoewel dit vaak beperkt is tot specifieke gebieden en seizoenen.

Midden- en Zuid-Amerika

Malaria komt voornamelijk voor in het Amazonegebied, inclusief delen van Brazilië, Peru, Colombia, Venezuela en Guyana. Ook in Suriname en Frans-Guyana is er risico op malaria, vooral in de binnenlandse gebieden.

Factoren die het risico beïnvloeden

• Seizoen: Hoger risico tijdens regenseizoenen
• Locatie: Ruraal vs stedelijk (ruraal = hoger risico)
• Hoogte: Malaria komt meestal niet voor boven 2000-2500 meter
• Accommodatie: Type verblijf en voorzieningen
• Activiteiten: Buitenactiviteiten 's avonds en 's nachts

Malaria-profylaxe: preventieve medicijnen

Er bestaat geen vaccin tegen malaria. Wel zijn er effectieve preventieve medicijnen (chemoprofylaxe) beschikbaar die malaria kunnen voorkomen. Deze medicijnen doden de malariaparasieten af voordat ze ziekte kunnen veroorzaken. In Nederland worden drie hoofdmedicijnen geadviseerd: atovaquon/proguanil, doxycycline en mefloquine.

Hoe werken profylaxe medicijnen?

Profylaxe medicijnen werken door de malariaparasieten te doden in verschillende stadia van hun levenscyclus. Dit betekent dat ze voorkomen dat de parasieten zich kunnen vermenigvuldigen in je lever en rode bloedcellen, waardoor je niet ziek wordt van malaria.

De medicijnen bieden een belangrijke bescherming naast de preventie van muggenbeten en zijn essentieel voor reizen naar gebieden met een hoge infectiekans.

Voor wie is malaria-profylaxe geschikt?

Wanneer is profylaxe aan te raden?

Profylaxe is aan te raden voor reizen naar gebieden met een hoge infectiekans voor malaria. Vooral voor reizen naar Sub-Sahara Afrika is profylaxe bijna altijd noodzakelijk. Voor andere gebieden hangt het af van de specifieke bestemming, het seizoen en de duur van je verblijf.

Let op: ook bij kort verblijf in hoog-risicogebieden kan profylaxe noodzakelijk zijn, omdat malaria tropica zeer ernstig kan verlopen en snel dodelijk kan zijn.

Wanneer is profylaxe NIET mogelijk?

In een aantal situaties is het gebruik van bepaalde profylaxe medicijnen niet mogelijk. De belangrijkste contra-indicaties zijn:

Ten eerste: Allergieën voor specifieke medicijnen. Dit betekent dat er altijd alternatieven beschikbaar zijn, maar het is belangrijk om je medische geschiedenis te bespreken.

Ten tweede: Bepaalde medicijnen zijn niet geschikt tijdens de zwangerschap. Echter, er zijn veilige alternatieven beschikbaar voor zwangere vrouwen die naar malariagebieden reizen.

Daarnaast kunnen sommige medicijnen interacties hebben met andere medicatie die je gebruikt. Daarom is het belangrijk om al je medicatie te bespreken tijdens het consult.

Tot slot: bij bepaalde medische aandoeningen kunnen specifieke profylaxe medicijnen worden afgeraden. Een reisarts kan altijd een geschikt alternatief voorschrijven.

Medicatieschema en timing

Wanneer beginnen en stoppen met profylaxe?

Het timing van profylaxe medicijnen is cruciaal voor effectieve bescherming. Elk medicijn heeft zijn eigen schema voor wanneer je moet beginnen en stoppen. Belangrijk is dat je de medicijnen precies volgens voorschrift gebruikt voor optimale bescherming.

Merk/type A

• Start: 1-2 dagen voor vertrek naar malariagebied
• Tijdens reis: Dagelijks 1 tablet
• Na terugkeer: 7 dagen doorgebruiken

Merk/type B

• Start: 1-2 dagen voor vertrek naar malariagebied
• Tijdens reis: Dagelijks 1 tablet
• Na terugkeer: 4 weken doorgebruiken

Merk/type C

• Start: 2-3 weken voor vertrek naar malariagebied
• Tijdens reis: Wekelijks 1 tablet
• Na terugkeer: 4 weken doorgebruiken

Bijwerkingen van profylaxe medicijnen

Zoals bij alle medicijnen kunnen er bijwerkingen optreden bij het gebruik van malaria profylaxe. De meeste bijwerkingen zijn mild en verdwijnen vaak na enkele dagen gebruik. Het is belangrijk om de bijwerkingen te kennen zodat je weet wat je kunt verwachten.

Merk/type A bijwerkingen

• Hoofdpijn (meestal mild)
• Misselijkheid (zelden)
• Buikpijn (mild)
• Diarree (zelden)
• Duizeligheid (zelden)

Merk/type B bijwerkingen

• Verhoogde gevoeligheid voor zonlicht (gebruik zonnebrandcrème!)
• Maagklachten (neem in met voedsel)
• Misselijkheid
• Schimmelinfecties (vooral bij vrouwen)
• Slokdarmirritatie (drink veel water na inname)

Merk/type C

• Misselijkheid en braken
• Duizeligheid
• Slaapproblemen
• Levendige dromen of nachtmerries
• Angst of depressieve gevoelens (zeldzaam maar ernstig)
• Concentratieproblemen

Preventie: bescherming tegen muggen

Naast profylaxe medicijnen is bescherming tegen muggenbeten essentieel om malaria te voorkomen. Omdat de Anopheles-mug 's avonds en 's nachts steekt (tussen zonsondergang en zonsopgang), moet je vooral tijdens deze uren alert zijn.

Gebruik DEET of Icaridin

Gebruik een muggenspray met minimaal 30% DEET of 20% Icaridin op onbedekte huid. Breng het regelmatig opnieuw aan, vooral na zwemmen of zweten. DEET en Icaridin zijn bewezen effectief tegen Anopheles-muggen.

Bedek je huid

Draag zoveel mogelijk lichte, lange kleding, vooral 's avonds en 's nachts. Muggen worden namelijk aangetrokken door donkere kleuren. Overweeg om je kleding te behandelen met permethrine voor extra bescherming.

Kies de juiste accommodatie

Verblijf bij voorkeur in accommodaties met airconditioning of horren voor ramen en deuren. Indien dit niet mogelijk is, gebruik dan een geïmpregneerde klamboe boven je bed. Controleer de klamboe op gaten voordat je gaat slapen.

Vermijd stilstaand water

Anopheles-muggen broeden in stilstaand water. Vermijd daarom gebieden met veel stilstaand water, zoals moerassen, rijstvelden, of stagnerende poelen, vooral 's avonds en 's nachts.

Extra alert tijdens piekuren

Wees extra voorzichtig tijdens de piekuren van muggenactiviteit: vanaf zonsondergang tot zonsopgang. Plan buitenactiviteiten bij voorkeur overdag en blijf 's avonds binnen of in goed beschermde ruimtes.

Behandeling van malaria

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen kan malaria nog steeds optreden. Vroege herkenning en behandeling zijn cruciaal voor een goede uitkomst. Malaria tropica is goed te behandelen, maar moet wel op tijd worden herkend en behandeld.

Wanneer medische hulp zoeken

Diagnose van malaria

• Bloedonderzoek: Snelle malaria test of microscopie
• Symptomen beoordeling: Koorts, rillingen, hoofdpijn
• Reisgeschiedenis: Waar en wanneer gereisd
• Profylaxe gebruik: Welke medicatie gebruikt en hoe

Behandelingsopties

De behandeling van malaria hangt af van het type parasiet, de ernst van de infectie en waar de besmetting heeft plaatsgevonden. Moderne behandeling is zeer effectief als het tijdig wordt gestart.

Maak een afspraak

Voor malaria profylaxe medicijnen heb je een recept van een arts nodig. Wij maken het je zo gemakkelijk mogelijk om de juiste bescherming te krijgen voor jouw reis. Onze specialisten adviseren je graag over de beste profylaxe voor jouw specifieke bestemming.

Waarom kiezen voor onze service?

• Erkende reisartsen: Alle recepten worden beoordeeld door erkende reisartsen
• Actueel advies: Gebaseerd op de laatste RIVM en LCR richtlijnen
• 26 locaties: Persoonlijke consulten op veel locaties mogelijk
• Snelle service: Online recepten binnen 48 uur beoordeeld
• Complete service: Van advies tot medicatie, alles onder één dak
• Persoonlijk advies: Rekening houdend met je medische geschiedenis

Online receptenservice

Via onze online receptenservice kun je snel en gemakkelijk een recept aanvragen voor malaria profylaxe. Vul de medische vragenlijst in, en een erkende reisarts beoordeelt je aanvraag binnen 48 uur.

Persoonlijk consult

Voor complexe reizen, bijzondere medische omstandigheden, of als je uitgebreid advies wilt, kun je een afspraak maken voor een reisconsult. Dit biedt de meest complete voorbereiding op je reis.